تبیین مبانی و شاخصه های عدالت در دولت اسلامی

نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسنده

استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی گلستان، گرگان، ایران

چکیده

تحقق تمدن نوین اسلامی در گرو شکل‌گیری دولت اسلامی برپایۀ مبانی و اصول حاکم بر این دولت است. در میان این اصول، عدالت به‌عنوان مهم‌ترین اصل تلقی شده است و قرآن‌کریم نیز از آن به‌عنوان اصلی‌ترین هدف در تشکیل دولت اسلامی یاد می‌کند. این مهم سبب شده است برای بررسی جایگاه عدالت در دولت اسلامی مبانی و شاخص‌های آن با مراجعه به قرآن و سنت و با بهره‌گیری از الگوی روش اجتهادی استخراج و ارزیابی شود. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که اصل عدالت در دولت اسلامی بر مبنایی توحیدی با تحقق حاکمیت الهی شکل گرفته و ناظر به ادارۀ امور انسان با فطرت خداشناس است که مظهر خلافت الهی و امانت‌دار او روی زمین است. دولت اسلامی همچنین با برخورداری از سه اصل تکافل عام و توازن و اعاله، درصدد تحقق عدالت در جامعه است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explaining the Principles and Criteria of Justice in the Islamic Government by Taking the Prophet’s Government as a Role Model

نویسنده [English]

  • Ali Mohammadi Zia
Assistant Professor, Department of Islamic Studies, Golestan University of Medical Sciences and Health Services, Gorgan, Iran
چکیده [English]

The realization of the new Islamic civilization depends on the formation of the Islamic government based on the principles governing it. Among these principles, justice is regarded as the most important one and the Holy Quran considers it as the main purpose of establishing the Islamic government. In order to analyze the position of justice in the Islamic government, its principles and criteria were extracted and evaluated by referring to the Quran and tradition, and by using the pattern of Ijtihadi method. The findings of the study show that the principle of justice in the Islamic government is based on the monotheistic principles by realization of divine sovereignty and refers to managing human affairs with God-seeking nature who is the manifestation of divine caliphate and His trustee on the earth. The Islamic government seeks to establish justice in the society by enjoying three principles of public responsibility guardianship (Takafful), balance and participation (I’alah).
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Government
  • Justice
  • Ijtihad
  • The Quran and Tradition
قرآنکریم.
نهجالبلاغه (1386). ترجمۀ محمد دشتی، قم، بوستان کتاب.
ابن اثیر، علی بن محمد (1399 ق). الکامل فی التاریخ، بیروت،‌دار صادر.
ابن اسحاق، محمد (1368). سیرۀ ابن اسحاق، قم، مؤسسۀ اسماعیلیان.
ابن کثیر، اسماعیل (1393ق). السیرة النبویه، تحقیق مصطفی عبدالواحد، بیروت، دار المعرفه.
ابن‌هشام، عبدالملک (1375ق). السیرة النبویه، قاهره، مطبعة حلبی.
اخوان‌کاظمی، بهرام (1379). «عدالت در اندیشۀ سیاسی غرب»، فصلنامۀ اطلاعات سیاسی-اقتصادی، ش 154.
بشریه، حسین (1382). «دیباچه‌ای بر فلسفۀ عدالت»، ماهنامۀ ناقد، ش 1، ص 11-56.
بناء رضوی، مهدی (1367). طرح تحلیلی اقتصاد اسلامی، مشهد، آستان قدس رضوی.
جعفریان، رسول (1373). تاریخ سیاسى اسلام؛ سیرۀ رسولاللّهˆ، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.
جمال‌زاده، ناصر (1387). «عدالت سیاسی و اجتماعی در سه رهیافت فقهی، فلسفی و جامعه‌شناختی»، دوفصلنامۀ دانش سیاسی، ش 8، ص 5-25.
جمشیدی، محمدحسین (1380). نظریۀ عدالت، تهران، پژوهشکدۀ امام خمینیŠ و انقلاب اسلامی.
حلی، حسن‌بن یوسف (1403 ق). معارج الاصول، اعداد محمدحسین رضوی، قم، آل البیت‰.
راوندی، قطب‌الدین (1405ق). فقه القرآن، قم، کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی‌نجفی.
شمس‌الدین، محمدمهدی (1375). نظام حکومت و مدیریت در اسلام، ترجمۀ سیدمرتضی آیت‌الله‌زاده شیرازی، تهران، دانشگاه تهران.
صدر، محمدباقر (1357). اقتصاد ما، ترجمۀ عبدالعلی اسپهبدی، تهران، اسلامی.
الصفار، سالم (1383). سیرۀ پیامبرˆ در رهبری و انسانسازی، تهران، امیرکبیر.
صلیبا، جمیل (1370). واژهنامۀ فلسفه و علوم اجتماعی، ترجمۀ کاظم برگ‌نیسی صادق سجادی، تهران، شرکت سهامی انتشار.
طباطبایى، سیدمحمدحسین (1393ق). المیزان فى تفسیر القرآن، قم، دارالکتاب اسلامى.
طبرسی، ابی‌منصور احمد بن علی (1380). الاحتجاج، قم، الشریف‌الرضی.
طوسی، خواجه‌نصیرالدین (1373). اخلاق ناصری، تصحیح و تنقیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران، خوارزمی.
طوسی، ابوجعفر محمد بن الحسن (1390ق). تهذیب الاحکام فی شرح المقنعة الشیخ المفید، تهران، ‌دار الکتب الاسلامیه.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی، تصحیح علی‌اکبر غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه.
مجلسى، محمدباقر (1403ق). بحار الأنوار، بیروت، مؤسسة الوفاء.
نبوی، مرتضی (1385). «عدالت به‌مثابه راهبرد»، فصلنامۀ راهبرد توسعه، ش 5، ص 5-10.
واقدی، محمد بن عمر (بی‌تا). المغازی، تحقیق مارسدن جونس، تهران، اسماعیلیان.