مهندسی تمدن اسلامی از نگاه حکیم تمدن (آیت الله خامنه ای)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار فرهنگستان علوم اسلامی قم، قم، ایران

چکیده

افق حرکت انقلاب اسلامی، رسیدن به تمدن نوین اسلامی است و در سخنان رهبر معظم انقلاب به زیبایی ابعاد گوناگون این افق تاریخی و فرایند دستیابی به آن ترسیم شده است و با اندک مقایسۀ این بیانات با دیگر سخنان اندیشمندان در حوزۀ تمدن‌شناسی به‌حق می‌توان از ورای حجاب معاصرت، نام «حکیم تمدن» را بر رهبر معظم انقلابa نهاد. این نوشتار بر این هدف است که با روش تحلیل محتوا، تحلیلی جامع و عمیق از فرمایش‌های رهبر معظم انقلاب در حوزۀ مهندسی تمدن نوین اسلامی ارائه دهد. در نگاه آیت‌الله خامنه‌ای، مهندسی تمدن اسلامی در دو حوزۀ زیرساختی و سبک زندگی باید دنبال شود. زیرساخت نرم‌افزاری مهندسی این تمدن، اعم از نرم‌افزار‌های دینی (فقه تمدنی، کلام و فلسفۀ کاربردی و اخلاق اجتماعی)، نرم‌افزارهای علمی (علوم انسانی، علوم پایه و تجربی) و نرم‌افزار‌های عینی اداره (الگوی اسلامی ـ ‌ایرانی پیشرفت، مهندسی فرهنگی و پیوست فرهنگی) در هماهنگی باهم باید به‌صورت کارآمد و عینی بستر تحقق سبک زندگی در ساحت‌های فردی، خانوادگی و اجتماعی را فراهم آورند.
مهم‌ترین چالش تمدن‌سازی در عصر انقلاب اسلامی، عبور هوشمندانه از تمدن مادی دنیای امروز (غرب) است. استفاده از وجوه مثبت تمدن غربی و انحلال آن در تمدن اسلامی، وجه جمع دو دسته از فرمایش‌های آیت‌الله خامنه‌ای در باب نحوۀ تعامل با مدرنیته و تمدن غربی است که این نگاه با نگاه غرب‌گرایی، غرب‌گریزی و غرب‌گزینی تفاوت دارد؛ هرچند تمدن مادی امروز، تمدنی روبه‌افول است و بشر تشنۀ امروز در پیچ تاریخی نیاز به نسخه‌ای جدید در زیست اجتماعی خود دارد و «تمدن نوین اسلامی» نسخۀ درمان بشر امروز است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Engineering the Islamic Civilization from the Viewpoint of the Sage of Civilization (The Supreme Leader of the Revolution)

نویسنده [English]

  • Mostafa Jamali
Assistant Professor at the Academy of Islamic Sciences, Qom, Iran
چکیده [English]

The objective of the movement of the Islamic Revolution is reaching the new Islamic civilization and the various dimensions of this historical objective and the process of reaching it are nicely demonstrated in the words of the Supreme Leader of the Revolution and by comparing these words with the words of other thinkers in the field of civilization, the title of “the sage of civilization” can rightly be given to this wise leader. Using content analysis, the present article tries to present a comprehensive and deep analysis of the words of the Supreme Leader of the Revolution in the field of engineering the new Islamic civilization. In the view of Ayatollah Khamenei, engineering the Islamic civilization must be pursued in two fields; infrastructure and lifestyle.
The software infrastructure of engineering this civilization, including religious softwares (civilizational jurisprudence, applied theology and philosophy, and social ethics), scientific softwares (Humanities, Natural Sciences and Basic Sciences) and objective executive softwares (Islamic-Iranian pattern of development, cultural engineering, and cultural integration) which in harmony with each other must provide the grounds for the realization of lifestyle in individual, family and social settings effectively and objectively. The most important challenge of making civilization in the Islamic Revolution era is intelligent transition from the material civilization (of the West) in today’s world.  Using the positive features of the western civilization and dissolving them in the Islamic civilization is the sum of the two categories of the words of Ayatollah Khamenei regarding the method of interaction with modernity and western civilization which is different from West orientation, West aversion and West selection; although today’s material civilization is a declining civilization and in the historical turn, man needs a new version in his social life, the “new Islamic civilization” is the solution for the contemporary man.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • New Islamic Civilization
  • Ayatollah Khamenei
  • Civilizational Jurisprudence
  • Islamic Sciences
  • Pattern of Development
  • Lifestyle
ابن خلدون، عبدالرحمان (1375). مقدمۀ ابن خلدون، ترجمۀ محمدپروین گنابادی، تهران، علمی و فرهنگی.
اکبری، مرتضی و فریدون رضایی (1393). «واکاوی شاخصه‌های تمدن نوین اسلامی در اندیشۀ مقام معظم رهبری»، دوفصلنامۀ الگوی پیشرفت ایرانی و اسلامی، س 3، ش 5، ص 85-108.
بهمنی، محمدرضا (1393). «تمدن نوین اسلامی در اندیشۀ آیت‌الله خامنه‌ای»، فصلنامۀ نقد و نظر، ش 74، ص 198-237.
بیانات رهبر معظم انقلابa، 1/1/1384، در دیدار با زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی.
ـــــــــــــــــــــــــ، 1/1/1388، در جمع زائران و مجاوران حضرت امام رضا†.
ـــــــــــــــــــــــــ، 1/4/1368، در مراسم بیعت اقشار مختلف مردم.
ـــــــــــــــــــــــــ، 10/9/1389، در نخستین نشست اندیشه‌های راهبردی.
ـــــــــــــــــــــــــ، 11/1/1395، در دیدار با جمعى از مداحان اهل‌بیت‰.
ـــــــــــــــــــــــــ، 12/10/1386، در دیدار با مردم یزد.
ـــــــــــــــــــــــــ، 12/8/1372، در دیدار با دانش‌آموزان و دانشجویان به‌مناسبت سیزده آبان.
ـــــــــــــــــــــــــ، 12/9/1379، در جمع مسئولان و کارگزارن نظام جمهورى اسلامى ایران.
ـــــــــــــــــــــــــ، 14/3/1369، در اولین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینیŠ.
ـــــــــــــــــــــــــ، 14/3/1374، در سالگرد ارتحال حضرت امام خمینیŠ.
ـــــــــــــــــــــــــ، 14/3/1376، در سالگرد ارتحال حضرت امام خمینیŠ.
ـــــــــــــــــــــــــ، 14/6/1392، در دیدار با رئیس و اعضای مجلس خبرگان رهبری. 
ـــــــــــــــــــــــــ، 14/7/1372، در دیدار با استادان، فضلا و طلاب حوزۀ علمیۀ قم.
ـــــــــــــــــــــــــ، 14/7/1379، در اجتماع بزرگ مردم قم‌.
ـــــــــــــــــــــــــ، 14/7/1379، در جمع استادان، فضلا و طلاب حوزۀ علمیۀ قم در مدرسۀ فیضیه.
ـــــــــــــــــــــــــ، 14/9/1386، در دیدار با رؤسای قضائی کشورهای اسلامی.
ـــــــــــــــــــــــــ، 15/5/1392، در دیدار با استادان دانشگاه‌ها.
ـــــــــــــــــــــــــ، 16/11/1381، در پاسخ به نامۀ جمعی از دانش آموختگان و پژوهشگران حوزۀ علمیه در مورد کرسی‌های نظریه‌پردازی.
ـــــــــــــــــــــــــ، 16/9/1374، در دیدار جمعی از روحانیان.
ـــــــــــــــــــــــــ، 17/10/1383، در دیدار با جمعی از رؤسای دانشگاه‌ها.
ـــــــــــــــــــــــــ، 17/9/1386، در دیدار با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی.
ـــــــــــــــــــــــــ، 18/12/1390، در دیدار با اعضای مجلس خبرگان رهبری.
ـــــــــــــــــــــــــ، 19/11/1390، در دیدار با فرماندهان نیروی هوایی ارتش.
ـــــــــــــــــــــــــ، 19/4/1389، در دیدار با مسئولان نظام در روز عید مبعث‌.
ـــــــــــــــــــــــــ، 19/6/1380، در شروع درس خارج فقه.
ـــــــــــــــــــــــــ، 2/6/1387، در دیدار با رئیس‌جمهوری و اعضای هیئت دولت.
ـــــــــــــــــــــــــ، 20/9/1370، در دیدار با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی.
ـــــــــــــــــــــــــ، 21/9/1380، در دیدار با کارگزاران نظام.
ـــــــــــــــــــــــــ، 23/5/1370، در دیدار با کارگزاران نظام.
ـــــــــــــــــــــــــ، 23/7/1380، در دیدار با کارگزاران نظام به مناسبت عید مبعث.‌
ـــــــــــــــــــــــــ، 23/7/1391، در دیدار با جوانان خراسان شمالی.
ـــــــــــــــــــــــــ، 25/5/1379، در دیدار با وزیر امور خارجه و رؤساى نمایندگى‌های جمهورى اسلامى ایران در خارج از کشور.
ـــــــــــــــــــــــــ، 26/9/1381، در دیدار با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی.
ـــــــــــــــــــــــــ، 26/9/1383، در دیدار با جمعی از استادان دانشگاه‌ها.
ـــــــــــــــــــــــــ، 27/2/1388، در دیدار با استادان و دانشجویان کردستان.
ـــــــــــــــــــــــــ، 28/5/1384، در نماز جمعۀ تهران .
ـــــــــــــــــــــــــ، 29/1/1370، در دیدار با زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی.
ـــــــــــــــــــــــــ، 29/7/1389، در دیدار با طلاب و فضلا و استادان حوزۀ علمیۀ قم.‌
ـــــــــــــــــــــــــ، 3/3/1374، در دیدار با جمعی از روحانیان.
ـــــــــــــــــــــــــ، 31/6/1370، در آغاز درس خارج فقه‌.
ـــــــــــــــــــــــــ، 6/8/1383، در دیدار با کارگزاران نظام.‌
ـــــــــــــــــــــــــ، 7/1/1377، در دیدار با مسؤلان و کارگزاران نظام به مناسبت عید سعید غدیر.
ـــــــــــــــــــــــــ، 8/10/1383، در دیدار با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی.
ـــــــــــــــــــــــــ، 8/۱۰/1394، در دیدار با مسئولان نظام و میهمانان کنفرانس وحدت اسلامى.‌
ـــــــــــــــــــــــــ، 8/6/1384، در دیدار با رئیس جمهور و هیئت وزیران‏‏.
ـــــــــــــــــــــــــ، 8/8/1382، در دیدار با جمعی از استادان دانشگاه‌ها.
ـــــــــــــــــــــــــ، 9/12/1379، در جمع دانشجویان و استادان دانشگاه صنعتی امیرکبیر.
ـــــــــــــــــــــــــ، 9/2/1392، در اجلاس جهانی علما و بیداری اسلامی.
خامنه‌ای، سیدعلی (1385). قاموس عدالت، تنظیم مجتبی جاویدی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد.
___________ (1391) منشور فرهنگ، تنظیم محمدحسن جعفرزاده، قم، مؤسسۀ فرهنگی ولای منتظر.
___________ (1392). اندیشۀ اسلامی طرح کلی در قرآن، تهران، مؤسسۀ صهبا.
___________ (1393). دوران جدید عالم، تنظیم سعید اشیری،تهران، انقلاب اسلامی.
دورانت، ویل (1368). درآمدی بر تاریخ تمدن، ترجمۀ احمد بطحایی و خشایار دیهمی، تهران، آموزش انقلاب اسلامی.
ـــــــــــــ (1393). تاریخ تمدن، ترجمۀ گروه مترجمان، تهران، علمی و فرهنگی.
لوکاس، هنری (1366). تاریخ تمدن، ترجمۀ عبدالحسین آذرنگ، تهران، آذرنگ.
میرباقری، سیدمهدی (1394). اندیشۀ تمدن نوین اسلامی، قم، تمدن نوین اسلامی.
ولایتی، علی‌اکبر (1382). پویایی فرهنگ و تمدن اسلام و ایران، تهران، مرکز اسناد و خدمات پژوهشی وزارت خارجه.
هانتینگتون و منتقدانش (1375). نظریۀ برخورد تمدنها، تهران، مؤسسۀ چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.