واکاوی مفهوم «تمدن نوین اسلامی» با رویکرد معناشناختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار معارف اسلامی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

2 دانش آموخته دکتری مبانی نظری اسلام دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

بی‌‌ گمان، سخن گفتن از تمدن نوین اسلامی و ارائه هر طرح و نظریه‌ ای دراین‌ باره‌، نخست مستلزم درک صحیح و واقعی از مفهوم تمدن است. تمدن واژه‌ ای آشنا، درعین‌ حال مبهم و پرمناقشه است که دربارۀ چیستی آن گفت‌وگوهای بسیاری انجام شده و دیدگاه‌‌ های فراوانی ارائه گردیده است. در این پژوهش کوشیده‌‌ایم با روشی تحلیلی و رویکردی ـ انتقادی ضمن واکاوی مفهوم تمدن از حیث معناشناختی، مسئلۀ اسلامیت و نوین بودن آن را بررسی کنیم. برای رهیافت به این مهم نخست با مراجعه به دیدگاه اهل لغت و فرهنگ‌نامه‌نویسان و نیز آرا و اندیشه‌ های نظریه‌ پردازان تمدنی ضمن نقد برخی دیدگاه‌ ها، هماهنگ با معنای لغوی نظریه‌ ای جامع و جدید ارائه نموده‌؛ و در ادامه تبیین کرده‌ ایم که تقیّد تمدن به پسوند اسلامیت و نوین بودن گویای تقابل تمدن مزبور با تمدن غرب و تغایر آن با تمدن اسلامی است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analyzing the Concept of “New Islamic Civilization” with a Semantic Approach

نویسندگان [English]

  • Mohammad Reza Ebrahimnezhad 1
  • Mohammad Pour Abbas 2
1 Associate Professor of Islamic Studies, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran
2 Graduated with a PhD in theoretical foundations of Islam from Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran
چکیده [English]

No doubt, talking about new Islamic civilization and presenting any plan or theory about it, first requires a correct and true understanding of the concept of civilization. Civilization is a familiar word and at the same time vague and controversial whose nature is discussed and a lot of viewpoints are presented about it; however, in the present researc
 
h, we have tries to analyze the concept of civilization semantically and also investigate its Islamic and new attributes using analytical method and a critical approach. In order to achieve this goal, first by referring to the viewpoint of lexicographers and also the ideas and thoughts of civilization theorizers, in addition to criticizing some of these viewpoints, a new and comprehensive theory is presented in accordance with the lexical meaning; and then we have explained that the Islamic and new adjectives used for civilization show its opposition to west civilization and its contrariness to the Islamic civilization.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Civilization
  • Culture
  • Semantic
  • New Islamic Civilization
کتابنامه
ابراهیم، مصطفی و جمعی از نویسندگان (1410 ه.ق). المعجمالوسیط، استانبول، دارالدعوه.
ابن‌‌ابی‌‌زینب، محمدبن ابراهیم، معروف به نعمانی (1397). الغیبة، تهران، نشر صدوق.
ابن‌‌منظور، محمدبن مکرم (1414 ه.ق). لسان العرب، بیروت، دار صادر.
انوری، حسن (1381) فرهنگ بزرگ سخن، تهران، سخن، ج8.
آذرنگ، عبدالحسین (1390). تاریخ تمدن، تهران، کتابدار.
آشوری، داریوش (1380). دانشنامه سیاسی، تهران، مروارید.
آوتوِیت، ویلیام و تام باتامور (1392). فرهنگ علوم اجتماعی قرن بیستم، ترجمۀ حسن چاوشیان،  تهران، نی.
بعلبکی، رمزی منیر (1980 م). موسوعة المورد، بیروت، دارالعلم دارللملایین.
بن‌نبی، مالک(2002م). مشکلة الافکار فی العالم الاسلامی، ترجمۀ عمر مسقاوی، دمشق، دارالفکر.
پهلوان، چنگیز (1388). فرهنگ و تمدن، تهران، نی.
توسی، موریزیو (1377). تنوعهای فرهنگی و منشأ تمدنهای اولیه، چیستی گفتگوی تمدن‌ها (مجموعه مقالات)، تهران، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
جان‌احمدی، فاطمه (1386). تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، قم، معارف.
جعفری، محمدتقی (1385). ترجمه و تفسیر نهجالبلاغه، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ج5 و 16.
جوهرى، اسماعیل بن حماد (1376 ه.ق). الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت، دار العلم للملآئین.
حجازی، فخرالدین (1350). نقش پیامبران در تمدن انسان، تهران، مؤسسه انتشارات بعثت.
حنبکه المیدانی، عبدالرحمان حسن (1418 ه.ق). الحضارة الاسلامیة، دمشق، دارالقلم.
خاکرند، شکرالله (1390). سیر تمدن اسلامی، قم، مؤسسه بوستان کتاب.
خواجه‌‌نصیرالدین طوسى، محمدبن‌‌محمد (بی‌تا)، اخلاق ناصری، تهران.
دانیل، گلین (1363). تمدنهای اولیه و باستانشناسی خاستگاه آنها، ترجمۀ هایده معیری، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
دمیرچی، شهاب‌الدین (1389م). «تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی» (ویژه علوم پزشکی)، قم، معارف.
دورانت، ویل (1370). تاریخ تمدن مشرق‌‌زمین، گاهواره تمدن، ترجمۀ احمد آرام، تهران، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
دهخدا، علی‌اکبر (1343). لغت‌نامه، زیر نظر: محمد معین، تهران، سیروس.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412 ه.ق). مفردات ألفاظ القرآن، بیروت، دارالقلم.
روح‌الامینی، محمود (1365). زمینه فرهنگشناسی، تهران، عطار.
روشه، گی (1370). کنش اجتماعی، ترجمۀ هما زنجانی‌زاده، مشهد، دانشگاه فردوسی.
شریعتی، علی (1378). تاریخ تمدن، تهران، قلم.
طباطبائی، محمدحسین (1417ه.ق). المیزان فی تفسیرالقرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسین.
عمید، حسن (1363). فرهنگ پارسی عمید، تهران، امیرکبیر.
قراگوزلو، محمد (1378). فصلنامه «خطوط گسل در نظریه برخورد تمدنها» فصلنامه قبسات، س 4، ش 14، زمستان، ص112-147.
کرمی قهی، محمدتقی و همکاران (1386). جستاری نظری در باب تمدن، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
کوش، دنی (1381). مفهوم فرهنگ در علوم اجتماعی، ترجمۀ فریدون وحیدا، تهران، سروش.
لوکاس، هنری (1382). تاریخ تمدن، ترجمۀ عبدالحسین آذرنگ، تهران، مؤسسه کیهان.
لینتون، رالف (1378). سیر تمدن، ترجمۀ پرویز مرزبان، تهران، علمی و فرهنگی.
معین، محمد (1360). فرهنگ فارسی، تهران، امیرکبیر.
منصوری، جواد (1347). فرهنگ استقلال و توسعه، تهران، وزارت خارجه.
نجفی، موسی (1391). تفکر و تمدن: تأملی در تمدن نوین اسلامی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
نولان، پاتریک و گرهارد لنسکی (1380). جامعههای انسانی، ترجمۀ ناصر موفقیان، تهران، نی.
ولایتی، علی‌اکبر (1384). فرهنگ و تمدن اسلامی، قم، دفتر نشر معارف.
هانتینگتون، ساموئل(1380). تمدنها و بازسازی نظام جهانی، ترجمۀ مینو احمد سرتیپ، تهران، کتاب‌سرا.
ـــــــــــــــــ (1374). نظریه برخورد تمدنها، تهران، مؤسسۀ چاپ و انتشارات وزارت خارجه.
یوکیچی، فوکوتساوا (1379). نظریۀ تمدن، ترجمۀ چنگیز پهلوان، تهران، گیو.