مبانی، مؤلفه ‎ها و شاخص ‎های مدرسه تمدن‎ ساز اسلامی

نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

2 استادیار برنامه ریزی درسی پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق، قم، ایران

چکیده

آموزش از ارکان مهم فرهنگ و تمدن است و نهادهای آموزشی نقشی حساس و تعیین‎ کننده در تمدن ‎سازی برعهده دارد. هدف از انجام این پژوهش، دستیابی به مبانی، مؤلفه ‎ها و شاخص ‎های مدرسه تمدن‎ساز اسلامی است. این پژوهش، کیفی و روش آن نظریه برخاسته از داده‎ ها و طرح نوخاسته گلیزر است. مشارکت‎ کنندگان تحقیق شامل دوازده نفر از اعضای هیئت ‎علمی دانشگاه در زمینه علوم تربیتی و نه عضو هیئت‎ علمی در زمینه تمدن اسلامی بودند که با روش نمونه ‎گیری هدفمند انتخاب شدند. برای تحلیل داده ‎ها از روش تحلیل مضمون دپوی و گیلتین استفاده شده است. درباره مؤلفه ‎های مدرسه تمدن ‎ساز اسلامی، پنج مقوله اصلی برنامه درسی، رهبری بینش‎مند، جوّ سازمانی مدرسه، عوامل فرهنگی و منابع انسانی بر پنج مبنای خداشناسی، هستی ‎شناسی، معرفت‎ شناسی، انسان ‎شناسی و ارزش‎ شناسی و یازده مؤلفه خدامحوری، عدالت، جهان ‎شمولی، عاقبت ‎اندیشی، کرامت انسانی، علم، خردورزی، آزاداندیشی، اخلاق، تساهل و مدارا و مجاهدت حاصل شد. در زمینه سیاست ‎ها و اقدامات 73 کد باز و نوزده مقوله شناسایی شدند. درنهایت الگویی به منظور تحقق مدرسه تمدن ‎ساز اسلامی طراحی و تدوین شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Principles, Components and Indicators of the School of Islamic Civilization

نویسندگان [English]

  • Tahereh Mohammadi 1
  • Gholamreza Vaisi 2
1 PhD. student of educational management at Mohaghegh Ardabili University, Ardabil, Iran
2 Assistant Professor of Curriculum Planning, Imam Sadiq Institute of Islamic Sciences, Qom, Iran
چکیده [English]

Education is one of the imperative pillars of culture and civilization, and educational institutions have a complex and decisive role in civilization. The purpose of this study is to obtain the principles, components and indicators of the school of Islamic civilization. This research is qualitative, and its method is derived from Glyzer's data theory and emerging design. Participants in the study included twelve faculty members in the field of educational sciences and nine faculty members in the field of Islamic civilization who were selected by purposive sampling. The Depot and Gillette content analytical method is used to analyze the data. About the components of the school of Islamic civilization, the leader recommends five main categories of the curriculum: Organizational atmosphere of the school, cultural factors and human resources on five bases (theology, ontology, epistemology, anthropology and axiology) and eleven components of God-centeredness, justice, universality, consequentialism, human dignity, science, reason, freedom of thought, morality, tolerance and struggle were achieved. In the field of policies and actions, seventy-three open source and nineteen categories were identified. Finally, a model has been designed and developed in order to realize the school of Islamic civilization.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Civilization
  • Islamic
  • School
  • Model
آمدی، ابوالفتح (1392). غرر الحکم و درر الکلم، ترجمه سید هاشم رسولی محلاتی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
الویری، محسن و محمدرضا برزویی (1394). «گونه‎شناسی رویکردهای آموزه مهدویت در چهارچوب ظرفیت تمدنی»، فصلنامه مشرق موعود، ش 34، ص 55-82.
الویری، محسن و سیدرضا مهدی‎نژاد (1392). «رابطه دین و تمدن در اندیشه مالک بن نبی»، دوفصلنامه تاریخ و تمدن اسلامی، س 9، ش 18، 163-191.
انصاری، منصور (1383). ناسیونالیسم: نظریه، ایدئولوژی، تاریخ، تهران، مؤسسه مطالعات ملی.
بازرگان، عباس (1393). مقدمهای بر روشهای تحقیق کیفی و آمیخته، تهران، نشر دیدار.
بوازار، مارسل (1358)، اسلام و حقوق بشر، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
بوش، تونی (1399). تئوریهای رهبری و مدیریت آموزشی، ترجمه محمد حسنی، مریم سامری و نرگس سکوتی، ارومیه، دانشگاه ارومیه.
بینش، عبدالحسین (1388). آشنایی با تمدن اسلامی، قم، زمزم هدایت.
جان‎احمدی، فاطمه (1399). تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، قم، معارف.
جعفری، محمدتقی (1373). تکاپوی اندیشهها، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
ــــــــــــــ (1369). حکمت اصول سیاسی اسلام (ترجمه و تفسیر فرمان مبارک علی† به مالک اشتر)، قم، مؤسسه فرهنگی و اطلاع‎رسانی تبیان.
حسینی، افضل‎السادات و گلرخ برارپور (1396). مدرسه خلاق، مدرسه زندگی، تهران، انتشارات مدرسه.
خلخالی، علی و شهربانو قهرمانی (1391). «مدیریت کیفیت جامع: پیش‎بینی مقدار نهادی‎سازی کیفیت در مدارس»، فصلنامه رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، دوره سوم، ش10، ص 1-20.
خواستار، حمزه (1388). «ارائه روشی برای محاسبه پایایی مرحله کدگذاری در مصاحبه‎های پژوهشی»، فصلنامه روششناسی علوم انسانی، س 15، ش 58، ص 161-174.
رضایی کلانتری، مرضیه و همکاران (1383). «تأثیر مؤلفه‎های آموزش و پرورش در شکل‎گیری هویت ملی دانش‎آموزان»، فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی، س 5، ش 3، ص 51-66.
زرین‎کوب، عبدالحسین (1391). کارنامه اسلام، تهران، امیرکبیر.
زمانی محجوب، حبیب (1396). «مؤلفه‎ها و شاخص‎های تمدن اسلامی»، همایش بینالمللی بازخوانی تمدن اسلامی و جهانشهر معنوی با تأکید بر شهر مقدس مشهد.
برنامه درسی ملی، 1391.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1394ق). ادیان در خدمت انسان، تهران، مؤسسه فرهنگی-تحقیقاتی امام موسی صدر.
عبدالمحمدی، حسین (1391). تساهل و تسامح از دیدگاه قرآن و اهلبیت، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی Š.
فتحی واجارگاه، کوروش و همکاران (1392). «مدرسه زندگی باید در پی تربیت کدام شهروند مطلوب باشد؟»، دوفصلنامه مدیریت و برنامهریزی در نظامهای آموزشی، دوره ششم، ش 11، ص 9-44.
فیض کاشانی، مولی محسن (1339). محجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء، تصحیح علی‎اکبر غفاری، تهران، مکتبة الصدوق.
قربانی، زین‎العابدین (1354). تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
م‍ت‍ق‍ی هندی‎، ع‍ل‍ی‎ ب‍ن‎ ح‍س‍ام‎ال‍دی‍ن‎ (1413ق)، ک‍ن‍زال‍ع‍م‍ال ف‍ی س‍ن‍ن‎‎الاق‍وال والاف‍ع‍ال، ب‍ی‍روت، م‍وس‍س‍ه‎ ال‍رس‍ال‍ه‎‏
مجتبایی، فتح‎الله (1372). «میزگرد فرهنگ و تمدن اسلامی»، نشریه‎نامه فرهنگ، س 3، ش12، ص 11-34.
محمدآبادی، حمزه و مراد یاری دهنوی (1399). «تبیین و نقد جریان مدارس تمدن‎سازی امام خمینیŠ در ایران»، فصلنامه تربیت اسلامی، س 15، ش 33، ص 7-29.
محمدپور، احمد (1392). روش تحقیق کیفی ضد روش ، تهران، جامعه‎شناسان.
مکارم شیرازی، ناصر (1377). اخلاق در قرآن، قم، مدرسة الامام علی بن ابی‎طالب†.
مهاجرانی، عطاءالله (1375). «تمدن نوین اسلامی»، فصلنامه راهبرد، ش 12، زمستان، ص 1-6.
همت‎یار، زهرا و همکاران (1398). «شناسایی ابعاد و مؤلفه‎های رفتاری رهبران آموزشی بینشمند در مدارس ابتدایی: پژوهش کیفی و پدیدارشناسانه»، فصلنامه مدیریت مدرسه، س7، ش 3، پاییز، ص 143-160.
Augustiniene, A. & et al (2015). "Social responsibility of a Comprehensive school: Theoretical insights of Its Modelling", International Journal on Global Business Management & Research, 3(2), p. 23-41.
Braun, V. & V. Clarke (2006). "Using thematic analysis in psychology", Qualitative Research in Psychology, 3, p. 77-101.
Cohen, L. & et al (2011). Research methods in education (7th Ed), New York, Routledge Falmer.
Heck, R. H. & K. Moriyama (2010). Examining relationships among elementary schools' contexts, leadership, instructional practices, and added-year outcomes: A regression discontinuity approach, School Effectiveness and School Improvement, 21(4), p. 377-408.
Holloway, I. & S. Wheeler (2010). Qualitative research in nursing and healthcare, Oxford, UK, Blackwell.
Irish, S. C. (2014). Leadership Qualities Necessary for Educational Leaders to Becom Effective Turnaround Principals: A Grounded Theory Study, A Dissertation Presented in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree Doctore, Liberary University, Lynchburg.
Rus, C. L. & et al (2012). An analysis of environmental changes, resources and performance: an internal police organization perspective, Procedia- Social and Behavioral Sciences, v. 33, p. 727-731.
Scott, C. L. (2015). The Futures of Learning 3: What Kind of Pedagogies for the 21st Century? Paris, Unesco.
Sergiovanni, T. (1984). Leadership and excellence in schooling, Educational leadership, 4 (5): p. 4-13.
Walker, A. and C. Dimmock (2002). Introduction in A. Walker and C. Dimmock (eds), School Leadership and Administration: Adopting a Cultural Perspective, London, Routledge Falmer.
Wong-Kam, J. W. N. (2012). Creating a climate for innovation: reframing structure, culture & leadership practices, Unpublished doctoral dissertation, University of California.