نقد و بررسی نظریه سرکوبگری تمدن فروید مبتنی بر اندیشه شهیدمطهری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه علوم اجتماعی، دانشکده فرهنگی، علوم اجتماعی و رفتاری، دانشگاه باقر العلوم (ع)، قم، ایران

2 پژوهشگر گروه علوم اجتماعی، پژوهشکده مطالعات فرهنکی، پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق (ع)، قم، ایران

10.22034/rcdir.2024.447217.1100

چکیده

زیگموند فروید در تقابل با خوشبینی مارکسیست‌ها در پی‌ریزی بنای یک نظام حکمرانی با کمترین میزان درد و رنج، از تمدن سرکوبگر سخن می‌گوید. فروید این سرکوب را در دو ساحت فرد پیدایشی و نوع پیدایشی مورد بررسی قرار می‌دهد. در ساحت فردی و با تحلیل دستگاه سه گانه ذهنی، از جانشینی اصل واقعیت به جای اصل لذّت و تعویق در غرایز یاد می‌کند. در ساحت نوع پیدایشی نیز با شورش فرزندان علیه پدرِ نخستین و قتل او، احساس گناه ایجاد می‌شود و بذر اخلاقِ سرکوبگرِ غرایز جوانه می‌زند. در نتیجه فروید، سرکوبگری غرایز را لازمه تمدّن می‌داند. در مقابل، شهید مطهری معتقد است که نه تنها تمدنِ فطرت‌بنیان، سرکوبگری را به همراه نخواهد داشت بلکه جامعه، تاریخ و فرهنگ انسانی به سوی تمدنی یگانه در حرکت‌ است زیرا مقوله فطرت، در سرشت و ذات انسانی همه انسان‌ها به ودیعت نهاده‌ شده و انسان‌ها و به تبع آن جوامع، فرهنگ‌ها و تمدن، به سمت آن امری در حرکت خواهند بود که ذات انسانی به آن گرایش دارد، در نتیجه پدیده سرکوبگری، نه ذاتیِ تمدّن یا فرهنگ بلکه امری عارضی و برخاسته از نقش و جایگاه غریزه در تمدّن به انضمامِ عنصرِ «ضرورت بیرونی» است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Criticism of Freud's repressive theory of civilization based on Shahid Motahari's thought

نویسندگان [English]

  • Mohammad Rayeji 1
  • Mohammad Reza Maleki 2
1 PhD student in Philosophy of Social Sciences, Faculty of Culture, Social Sciences and Behavioral Sciences, Baqir al-Olum University, Qom, Iran
2 Researcher, Department of Social Sciences, Institute of Cultural Studies, Imam Sadiq Institute of Islamic Sciences, Qom, Iran
چکیده [English]

Sigmund Freud speaks of repressive civilization in opposition to Marxists' optimism in building a governance system with the least amount of pain and suffering. Freud examines this repression in the two fields of genesis and genesis type. In the individual field and by analyzing the triple mental apparatus, he mentions the substitution of the principle of reality instead of the principle of pleasure and postponement in instincts. In the field of genesis, with the rebellion of the children against the first father and his murder, a feeling of guilt is created and the moral seed of suppressing instincts sprouts. In this article, with a descriptive-analytical method, we will examine Freud's claim that "civilization is based on the repression of instincts" from the perspective of Shahid Motahari and we will show that in the eyes of the master of Shahid, not only nature-based civilization will not bring repression, but Human society, history and culture are moving towards a single civilization because the category of nature is deposited in the human nature and essence of all human beings, and humans and, accordingly, societies, cultures and civilizations, are moving towards that. They will be in motion, which human nature tends to, as a result, the repressive phenomenon is not inherent to civilization or culture, but rather a temporary thing arising from the role and place of instinct in civilization, as well as the element of "external necessity".

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sigmund Freud
  • Morteza Motahhari
  • Fitrat
  • Repressive culture
اس.هال، کالوین (1394)، تحلیلی بر روانکاوی فروید، هوشنگ تیزابی، تهران: نشر مصدق، چاپ اول (پیوست کتاب روانشناسی تحلیلی فروید)
جمشیدی، مهدی(1393)، نظریه فرهنگی استاد مطهری، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
حر عاملی، محمدبن حسن (1416)، وسائل الشیعة، قم، مؤسسة آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث.
فروید، زیگموند (1397الف)، توتم و تابو، (محمد علی خنجی، مترجم). تهران، نگاه.
فروید، زیگموند، (1397ب)، تمدن و ملالت‌های آن، (محمد مبشری، مترجم). تهران، ماهی.
فروید، زیگموند (1395)، سه رساله درباره نظریه میل جنسی، (ابراهیم ملک اسماعیلی، مترجم) تهران، نگاه.
فروید، زیگموند (1394)، روانشناسی تحلیلی، (ابوالحسن گونیلی، مترجم) تهران، مصدق.
فروید، زیگموند (1396الف)، ضمیر ناخودآگاه، (شهریار وقفی‌پور،‌ مترجم) ارغنون، 21، 152 ـ 133.
فروید زیگموند (1396ب)، شرحی کوتاه درباره روانکاوی، (حسین پاینده، مترجم). ارغنون، 21، 23 ـ 1.
مارکوزه، هربرت (1396ج)، اروس و تمدن، (امیرهوشنگ افتخاری راد، مترجم) تهران، چشمه.
مطهری، مرتضی، (1389الف)، پانزده گفتار، تهران، صدرا.
مطهری، مرتضی، (1389ب). جامعه و تاریخ. تهران، صدرا.
مطهری، مرتضی، (1389ج)، فطرت، تهران، صدرا.
مطهری، مرتضی، (1389د)، قیام و انقلاب مهدی از دیدگاه فلسفه تاریخ، تهران، صدرا.
مطهری، مرتضی، (1389ه). یادداشت های استاد مطهری. تهران، صدرا.
مطهری، مرتضی، (1390). فلسفه تاریخ. تهران، صدرا.

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 16 اردیبهشت 1403
  • تاریخ دریافت: 16 اسفند 1402
  • تاریخ بازنگری: 16 اردیبهشت 1403
  • تاریخ پذیرش: 16 اردیبهشت 1403