ضرورت و راهکار عدول از باورهای عامیانه در مسیر پایه ریزی تمدن نوین اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار تاریخ اسلام پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران

چکیده

امروزه بخش مهمی از فرهنگ عمومی جامعه، نگرش‎ها و رفتار‎هایی است که از آن با عنوان «باورهای عامیانه» یاد می ‎شود. به ‎رغم اهمیت این موضوع در مسیر پایه‎ریزی تمدن نوین اسلامی و نوع مواجهه با آن در بخش نرم‎ افزاری تمدن، یعنی سبک زندگی اسلامی، تحقیقی دراین ‎زمینه یافت نشد. نوشتۀ حاضر با نشان دادن ضرورت عدول از باور‎های عامیانه در مسیر یادشده، پرسش اصلی تحقیق حاضر را پیش می ‎کشد: چه راهکار پذیرفته و کارآمدی برای عدول از باورهای عامیانه وجود دارد؟ راهکار «جای‎گزینی سیرۀ اهل‎ بیت علیهم السلام» فرضیه ای است که تحقیق حاضر با تبیین ظرفیت های موجود در باورهای عامیانه، جست‎وجوی این قابلیت‎ها در سیرۀ اهل‎ بیت علیهم السلام و نشان دادن مصادیق جای‎گزین، آن را در شئون مختلف زندگی فردی و اجتماعی به آزمون گذارده است. در پایان تحقیق به برخی الزامات نظری هنگام اجرای راهکار پیشنهادی اشاره می ‎شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Necessity and Strategy of Deviating from Popular Beliefs in the Path of Establishing the New Islamic Civilization

نویسنده [English]

  • Rouhollah Tohidinia
Assistant Professor of Islamic History, Hozah and University Research Center, Qom, Iran
چکیده [English]

Nowadays, an important part of the popular culture of the society are attitudes and behaviors which are called “popular beliefs”. Despite the importance of this issue in the path of establishing the new Islamic civilization and how it should be treated in the software part of the civilization, i.e. the Islamic lifestyle, no research has been done on it. The present article raise the following research question by showing the necessity of deviating from popular beliefs in the mentioned path: what is the accepted and effective strategy for deviating from popular beliefs? The strategy of “replacing the conduct of the Infallibles (A.S.)” is a hypothesis which the present research has tested in different aspects of individual and social life by explaining the existing capacities of popular beliefs, searching these capabilities in the conduct of the Infallibles (A.S.) and showing the alternative instances. Finally, some of the theoretical necessities in implementing the suggested strategy are mentioned.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Popular beliefs
  • Islamic lifestyle
  • modern Islamic civilization
  • Ahl al-Bayt way of life
قرآن‎کریم.
نهج‎البلاغه (1386). ترجمه محمود عابدی، تهران، بنیاد نهج‎البلاغه.
ابن ابى‎الحدید، عبدالحمید (1378). شرح نهج‎البلاغه، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت،‎ دار احیاء الکتب العربیه.
ابن اثیر، عزالدین على (1385). الکامل فى‎التاریخ، بیروت، ‎دار صادر.
ابن بابویه قمی (شیخ صدوق) محمدبن علی (1373). عیون اخبار الرضا، تهران، انتشارات شیخ صدوق.
ـــــــــــــــــــ (1382). ثواب الاعمال، قم، نسیم کوثر.
ـــــــــــــــــــ (بی‎تا). من لایحضره الفقیه، قم، جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه.
ابن منظور، محمدبن مکرم (1407ق). لسان العرب، بیروت، دارصادر.
ادگار، اندرو (1387). مفاهیم بنیادی نظریۀ فرهنگی، ترجمۀ محمد نبوی و مهران مهاجر، تهران، آگه.
اربلى، على‎بن عیسى (1381). کشف الغمه، تبریز، مکتبة بنی‎هاشمى.
بیانات رهبر معظم انقلاب، 8/10/1394، در دیدار با مسئولان نظام و میهمانان کنفرانس وحدت اسلامی.
ـــــــــــــــــــ ، 14/6/1392، در دیدار با رئیس و اعضای مجلس خبرگان رهبری.
ـــــــــــــــــــ ، 23/7/1391، در دیدار با جوانان استان خراسان شمالی.
ـــــــــــــــــــ ، 25/3/1390، در دیدار با جمعی از شاعران آیینی.
پاکدامن، محمدحسن (1378). جامعه در قبال خرافات، گناباد، مرندیز.
توحیدی‎نیا، روح‎الله (1396). «نقش سیرۀ معصومان در پایه‎ریزی تمدن نوین اسلامی»، دوفصلنامۀ پژوهش‎های تمدن نوین اسلامی، پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق، ش 1، ص 61-84.
جاودان، محمد (1386). «نقش معنویت و عقلانیت رسول خداوند در پیشبرد اسلام»، میثاق امین، فصلنامۀ پژوهشی اقوام و مذاهب، ش 3، ص 39-56.
جعفریان، رسول (1376). منابع تاریخ اسلام، قم، انصاریان.
حر عاملی، محمدبن حسن (1416ق). وسائل‎‏الشیعه، قم، ایرانسال.
حیدرپور، محمد (1392). جامعه‎شناسی فرهنگی، تهران، جامعه‎شناسان.
داریاپور، زهرا (1386). پژوهشنامۀ فرهنگ عمومی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات.
ذوالفقاری، حسن (1394). باورهای عامیانۀ مردم ایران، تهران، چشمه.
زارع، محبوبه (1393). عقل‎های پاره‎وقت، تهران، کانون اندیشۀ جوان.
شعربافیان، حمیدرضا (1384). باورهای عامیانه در ایران به گزارش سیاحان غربی، تهران، محقق.
صرفی، محمدرضا (1383). بازتاب باور‎های خرافی در مثنوی، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر، ش 51.
طبرى، محمد بن جریر (بی‎تا). تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، روائح التراث العربی.
علوی‎نژاد، حیدر (1383). قرآن و خرافه‎باوری، پژوهش‎های قرآنی، ش ۳۷.
فردرو، محسن (1381). دولت، مردم و هم‎گرایی، تهران‎، نشر آن‎.
فکوهی، ناصر (1391). فرهنگ و زندگی روزمره، تهران، فرهنگ جاوید.
کاویانی، محمد (1393). «روش‎شناسی استخراج سبک زندگی اسلامی از سیرۀ اهل‎بیت‰»، سیاست متعالیه، ش 6.
کلینی، محمدبن یعقوب (1362). کافی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
مجلسی، محمدباقر (1363). بحار الانوار، تهران، ایرانسال.
محمدی ری‎شهری، محمد (1393). میزان الحکمه، قم، دار الحدیث.
مطهری، مرتضی (1370). اسلام و مقتضیات زمان، تهران، صدرا.
ـــــــــــــــــــ (1368). سیری در سیرۀ نبوی، تهران، صدرا.
مهدوی کنی، محمدسعید (1387). دین و سبک زندگی، تهران، امام صادق.
نوری، حسین‎بن محمدتقی (1408ق). مستدرک الوسائل، قم، مؤسسۀ آل‎البیت‰ لإحیاء التراث.
واسطی، علی‎بن محمد (1418ق). عیون الحکم و المواعظ، قم، دار الحدیث.
هدایت، صادق (1379). فرهنگ عامیانۀ مردم ایران، تهران، چشمه.