ایده‌هدایتگر تمدن اسلامی از نگاه مکاتیب الرسول

نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسندگان

1 پژوهشگر فلسفه و کلام اسلامی پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق، قم، ایران

2 استادیار فلسفه و کلام اسلامی پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق، قم، ایران

چکیده

هر تمدن و از جمله تمدن اسلامی ؤلفه‌هایی دارد که یکی از این مؤلفه‌ها را می می‌توان رکن اصلی، روح، قلب، موتور محرک یا همان «ایده‌هدایتگر تمدن» نامید. اما کدام مؤلفه تمدن اسلامی چنین جایگاهی دارد؟ روش اغلب مقالات برای پاسخ به این پرسش رجوع به مکتوبات تمدن‌پژوهان مسلمان و غیر مسلمان است. چنین رویکردی این سؤال را در ذهن ایجاد می‌کند که چرا به مکتوبات خالق تمدن اسلامی‌ مراجعه نکنیم؟! قطعا خالق یک تمدن آگاهتر از دیگران به آن تمدن است. با چنین پیش‌فرضی، با رجوع به کتاب مکاتیب الرسول نامه‌های پیامبر اسلام، به عنوان بنیانگذار تمدن اسلامی، مبنا قرار گرفت و مؤلفه‌های اصلی تمدن اسلامی با توجه به فراوانی در متن مکاتیب الرسول استخراج شد، سپس از نگاه متن، زیرمتن و فرامتن مکاتیب، این مؤلفه‌ها اهمیت‌سنجی شدند که چهار مؤلفه حائز بیشترین اهمیت بودند: محمد رسول الله6، شعائر اسلامی، شریعت اسلامی، اقتصاد اسلامی. سپس این چهار مؤلفه را بر ویژگی‌های ایده‌هدایتگر عرضه کردیم که در نهایت «محمد رسول الله6» واجد تمام ویژگی‌های ایده‌هدایتگر تمدن اسلامی شد. با توجه به اینکه ایده‌هدایتگر عامل ایجاد، پویایی و انسجام تمدن اسلامی است می‌توان در تمدن‌سازی نوین اسلامی بر این مؤلفه تمرکز کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The guiding idea of Islamic civilization from the perspective of the Prophet

نویسندگان [English]

  • abdolhadi ahmadi 1
  • Mahdi Azizan 2
1 Researcher of Islamic philosophy and theology, Research Institute of Islamic Sciences, Imam Sadiq (AS), Qom, Iran
2 Assistant Professor of Islamic Philosophy and Theology, Imam Sadiq Research Institute of Islamic Sciences, Qom, Iran
چکیده [English]

Every civilization, including Islamic civilization, has elements that one of these components can be called the main pillar, soul, heart, driving engine or the "idea of ​​the guide of civilization." But which component of Islamic civilization has such a position? The method of most articles to answer this question is to refer to the writings of Muslim and non-Muslim civilizations. Such an approach raises the question why not refer to the writings of the creator of Islamic civilization ?! Certainly the creator of a civilization is more aware of that civilization than others. With such a presupposition, referring to the book Makatib al-Rasool, the letters of the Prophet of Islam, as the founder of Islamic civilization, were taken as the basis and the main components of Islamic civilization were extracted according to the frequency in the text of Makatib al-Rasool. The components were evaluated, of which four components were the most important: Muhammad Rasoolullah 6, Islamic rituals, Islamic law, Islamic economics. Then we presented these four components on the characteristics of the guiding idea, which finally "Muhammad Rasoolullah 6" had all the characteristics of the guiding idea of ​​Islamic civilization. Considering that the guiding idea is the factor of creation, dynamism and cohesion of Islamic civilization, we can focus on this component in modern Islamic civilization.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Civilization
  • guiding idea
  • pillars of civilization
  • Islamic civilization
  • letters of the Prophet of Islam
  1. احمدی میانجی، علی (1419). مکاتیب الرسول، تهران: دارالحدیث الثقافیه.

    بابائی، حبیب الله(زمستان 1394). «عیار و اساس در اسلامی‌بودن تمدن»، نقد و نظر، س 20، ش 4، صص31-54.

    بابائی، حبیب‌الله(زمستان 1395). «چیستی تمدن در فلسفه»، نقد و نظر، س 21، ش4، صص82-105.

    بن‌نبی، مالک(1407). شروط النهضه، دمشق: دارالفکر.

    بیرو، آلن(1375). فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمه باقر ساروخانی، تهران: کیهان.

    پهلوان، چنگیز(1388). فرهنگ و تمدن، تهران: نی.

    ‌توین‌بی، آرنولد(1373). جنگ و تمدن، ترجمه خسرو رضایی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

    ‌توین‌بی، آرنولد(1376). بررسی تاریخ تمدن، ترجمه: محمدحسین آریا، تهران: انتشارات امیر کبیر.

    جمعی از نویسندگان(1386). جستاری نظری در باب تمدن، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

    حسینی، سید حسین(تابستان 1393). «روش تحلیل مؤلفه‌های مفهومی تمدن»، حکمت معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، س 5، ش 2، صص21-45.

     

    حیدری‌پور، عباس(تابستان 1393). «همزادی دین و تمدن؛ بن‌مایه انگاره‌های تمدنی سیدحسین نصر»، نقد و نظر، س 19، ش 2، صص144-173.

    خامنه‌ای، سیدعلی(1365). بیانات در خطبه های نماز جمعه تهران، پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری.www.leader.ir

    خامنه‌ای، سیدعلی(1375). بیانات در دیدار کارگزاران نظام، پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری: leader.ir.www

    خامنه‌ای، سیدعلی(1388). بیانات در عید سعید مبعث، پایگاه اطلاعرسانی دفتر مقام معظم رهبری: .www.leader.i

    خامنه‌ای، سیدعلی(1390). بیانات در اجلاس بینالملی بیداری اسلامی، پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری.www.leader.ir.

    خامنه‌ای، سیدعلی(الف)(1392). بیانات در دیدار اعضای همایش نکوداشت شیرعلیمردان خان بختیاری. .www.leader.ir

    خامنه‌ای، سیدعلی(ب)(1392). بیانات در جلسه تبیین سیاستهای اقتصاد مقاومتی، پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری: .www.leader.ir.

    دورانت، ویل(1391). تاریخ تمدن (مشرق زمین: گاهواره تمدن)، ترجمه: احمد آرام و ع. پاشایى و امیرحسین آریانپور، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامى.

    دهخدا، علی اکبر(1346). لغتنامه دهخدا، تهران: چاپخانه دانشگاه تهران.

    دیکسون، عبدالامیر(1980). دراسات فی تاریخ الحضارۀ العربیۀ، بغداد: جامعۀ بغداد.

    رویس اسمیت، کریستین(1386). سازه انگاری، در نظریه‌‌های روابـط بین الملل، تهران: بنیاد حقوقى میزان.

    شریعتی، علی(بیتا). اسلام‌شناسی، مجموعه آثار، تهران: چاپخش.

    عمید، حسن (۱۳۸۹). فرهنگ عمید، تهران: اَشجَع.

    فوزی، یحیی و محمدرضا صنم زاده(1393). «تمدن اسلامی از دیدگاه امام خمینیŠ»، فصلنامه تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، دانشگاه معارف اسلامی، س 3، ش 9، صص7-40.

    گولد، جولیوس و ویلیام ال. کولب(1376). فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمه و دیگـران، تهـران: انتشارات مازیار.

    لینتون، رالف(1357). سیر تمدن، ترجمه: پرویز مرزبان، تهران: دانش.

    محمد تقی جعفری(تیر 1373). «عدالت و کرامت انسانی نیروهای اصلی نگاهدارنده تمدن‌ها هستند»، جام، ش 27، صص49-50.

    مردن، سیمون(1383). فرهنگ در امور جهانى، ترجمه گروهى از مترجمین، تهران: ابرار معاصر.

    میکـل، آندره(1381). اسلام و تمدن اسلامی، ترجمـه دکتر حسن فروغى، تهران: انتشارات سمت.

    نجفی، موسی(1391). تفکر و تمدن، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

    نصر، سید حسین(1383). اسلام و تنگناهای انسان متجدد، ترجمه انشاءالله رحمتی، تهران: دفتر پژوهش و نشر سهروردی.

    نصر، سید حسین(1384). جوان مسلمان و دنیای متجدد، ترجمه مرتضی اسعدی، تهران: طرح نو.

    نصر، سید حسین(1385). قلب اسلام،ترجمه سید محمد صادق خرازی، تهران: نشرنی.

    نصر، سید حسین(1386). معرفت جاودان، بـه اهتمام حسـن حسینى، جلد 2، تهران: مهر نیوشا.

    وایت، لسلی(1379). تکامـل فرهنـگ، پیشـرفت تمـدن تـا سـقوط روم، ترجمـه: فریبـرز مجیدی، تهران: نشر دشتستان.

    هانتینگتون، ساموئل(1382). سامان سیاسی در جوامع دستخوش توسعه، ترجمه محسن ثلاثى، تهران، نشر علم.

    یوکیچى، فوکوتساوا(1379). نظریه تمـدن، ترجمه چنگیز پهلوان، تهران: نشـر گیـو.

    Arpad Szakolczai (2001). “Civilization and its Sources,” International Sociology 16, p 381.

    Edmund Burke, (1999). Rethinking world history: Studies in comparative world history; Articles on Europe Islam and world history, Edmund Burke(ed.), UK: Cambridge University Press, p322-325.

    Hodgson, Marshall G. S. (1974). The Venture of Islam, Conscience and History in a World Civilization, The Classical Age of Islam, Chicago and London: The University of Chicago Press.

    Joseph Arthur de Gobineau(2000). Essai sur l'inegalite des races humaines, Paris.

    Koneczny, Feliks (1962). On the Plurality of the Civilizations, Polonica Series, No2., London: Polonica Publications.

    Mozaffari, Mehdi (Ed.) (2002). Globalization and Civilizations, Routledge.

    1. P. Jacobson (1952). “The Problem of Civilization,” Ethics.

    Nasr,‎ Seyyed‎ Hossein‎ (2009).‎ “Civilizational‎ Dialogue‎ and‎ the‎ Islamic‎ World,”‎ In:‎ Al-Idrus Mohamed Ajmal Bin Abdul Razak (Ed.), Islam Hadhari: Bridging Tradition and Modernity, Kuala Lumpur: International Institute Of Islamic Thought And Civilization (ISTAC).

    Ratzel, Friedrich (1923). PolitischeGeographie. Berlin: Druck und Verlag Von R. Oldenbourg.