واکاوی «مُلک سلیمان» در قرآن کریم در قامت یک تمدن توحیدی (بررسی مؤلفه‌های تمدنی دولت سلیمان)

نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسنده

استادیار علوم قرآن و حدیث پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق، قم، ایران

چکیده

بر اساس داده‎های نقلی و شواهد تاریخی، حکومت سلیمان نبی یکی از قدرت‎های بزرگ، مهم و تأثیرگذار در طول حیات تاریخ بشر بوده و مورد توجه همیشگی ادیان مختلف به‎ویژه ادیان توحیدی است. در قرآن کریم اشاراتی به این حکومت وجود دارد. البته ماجرای ویژگی‎های دولت حضرت سلیمان نسبت به داستان‎های دیگر قرآن، به طور جزئی‎تری بحث شده و از آن تعبیر به «مُلک سلیمان» شده است. مسئله پژوهش پیش رو امکان اثبات دولت سلیمان به‎عنوان یک تمدن توحیدی در معیار‎های تمدن‎پژوهانه است. این مقاله با بررسی و واکاوی ملک سلیمان، با هدفِ کشف و اثبات آن در قامت یک تمدن، به شاخص‎ها و قواعد تمدنی این ملک می‎پردازد، که در آن با روش تحلیلی، از آیات قرآن کریم و تطبیق ویژگی‎های ملک سلیمان با مؤلفه‎ها و شاخص‎های لازم برای اثبات تمدنی بودن یک حکومت، از منظر تمدن‎شناسان پرداخته است. همچنین مؤلفه‎های مهمی چون ایدئولوژی و مکتب، رهبری و مدیریت، کلان‎مؤلفه اقتدار و قدرت در مؤلفه‎هایی چون اقتدار نظامی و امنیت، اقتدار اقتصادی، سیاسی، علمی و فناوری و همچنین قدرت‎های عجیب و شگفت‎انگیز، مؤلفه جغرافیایی و عرصه سرزمینی، عوامل اجتماعی و فرهنگی به‎ویژه در شاخص‎های مهمی چون عدالت‎گستری و ظلم‎ستیزی، رفاه و توسعه‎یافتگی، معماری و شهرسازی، قانون و نظم اجتماعی در نظر گرفته شده است. نتیجه آنکه ملک سلیمان در این مؤلفه‎ها و شاخص‎های تمدنی در عصر خود و حتی بسیاری از آن تاکنون، کم‎نظیر و در مواردی بی‎نظیر بوده است. حقیقت برجسته در تمدن سلیمان، شکل‎گیری و تداوم حیات چنین ملکی بر اساس توحیدمحوری است، که زمینه ایجاد یک تمدن بزرگ و بی‎نظیر را رقم زده است. بدیهی است تشکیل یک تمدن بزرگ و قویِ دین‎محور و توحیدگرا، درواقع اثبات وجود سابقه پیشینی تمدن توحیدی است که در تصدیقِ امکان تشکیل پسینی و مجدد یک تمدن دین‎مدار و توحیدگرا در قالب تمدن نوین اسلامی یا تمدن مهدوی کارایی دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the Kingdom of Solomon in the Holy Quran as a Monotheistic Civilization (Study of the Civilization Components of Solomon's Government)

نویسنده [English]

  • Mahdi Khoshdouni
Assistant Professor of Quranic and Hadith Studies, Imam Sadiq Institute of Islamic Sciences, Qom, Iran
چکیده [English]

According to the narrated and historical evidence, the government of Prophet Suleiman is one of the greatest, most important and influential powers throughout human history and is always considered by different religions, especially monotheistic religions. There are references to this rule in the Holy Quran. Of course, the characteristics of the Prophet Suleiman’s government is discussed in greater detail than other stories in the Qur'an and it has been named the kingdom of Solomon. The issue the present research looks to discuss is the possibility of proving the government of Suleiman as a monotheistic civilization with the criteria of civilization studies. This article examines and analyzes the kingdom of Suleiman with the aim of discovering and approving  it as a civilization, it deals with the civilizational indicators and rules of this kingdom in which the verses of the Holy Quran and the characteristics of the kingdom of Solomon are analyzed alongside the components and indicators necessary to prove the civilization of a government from a civilizational perspective. Furthermore, important components such as ideology and doctrine, leadership and management, macro component of authority and power in components such as military authority and security, economic, political, scientific and technological authority as well as astounding extraordinary powers, geographical components and territories, social and cultural factors especially in important indicators such as justice and fighting oppression, welfare and development, architecture and urban planning, law and social order have been considered. The result is that kingdom of Solomon is rare and unique in these components and indicators of civilization in his time and even many of them until now. The salient truth in the civilization of Solomon is the formation and prolongation of the existence of such a kingdom based on monotheism, which has paved the way for the creation of a great and unique civilization. It is clear that the formation of a great and strong religion-based and monotheistic civilization is in fact proof of the a priori history of monotheistic civilization, which is effective in acknowledging the possibility of the subsequent formation and re-formation of a religious and monotheistic civilization in the form of a modern Islamic civilization or civilization under the Mahdi.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Monotheistic civilization
  • Quran
  • Kingdom of Suleiman the Prophet
  • Components and Indicators of Civilization
قرآن کریم.
آلوسى، سیدمحمود (1415ق). روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم‏، بیروت‏، دار الکتب العلمیه.
ابن بابویه قمی (شیخ صدوق)، محمد بن على ‏(1362). الخصال‏، قم‏، جامعه مدرسین.
ــــــــــــ (1395ق). کمال الدین و تمام النعمه، تهران، اسلامیه.
البستوی، عبدالعظیم (1420ق). موسوعة فی أحادیث الإمام المهدی، بیروت، دار ابن حزم للطباعة والنشر والتوزیع. 
بحرانى، سیدهاشم (1416ق). البرهان فى تفسیر القرآن، تهران، بنیاد بعثت.
تبیان (مؤسسه فرهنگی و اطلاع‎رسانی) (2020م). «ایدئولوژی چیست؟»، دسترسی در: 26 خرداد 2020، ‪article.tebyan.net/103207/ایدئولوژی چیست
جهان‎بین، ‎فرزاد و ‎فرشته میرحسینی (۱۳۹۶). «بررسی و مقایسه مؤلفه‎های تمدن‎ساز میان چهار کشور ج.ا.ایران، عربستان، ترکیه، مالزی»، مطالعات سیاسی جهان اسلام، س 6، ش22، تابستان، ص 61-92.
حقى بروسوى، اسماعیل ‏(بی‎تا). تفسیر روح البیان‏، بیروت‏، دار الفکر.
خوشدونی، ‎مهدی و محمد شب‎دینی پاشاکی (۱۳۹۶). «بررسی ویژگی‎ها و شاخص‎های تمدن آخرالزمان از منظر قرآن کریم با تحلیل همانندی‎های آن با حکومت‎های اولیای الهی»، مشرق موعود، س 11، ش 43، پاییز، ص 216-189.
روحانی مشهدی، فرزانه و دیگر نویسندگان (1392). « شباهت های امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و پیامبران الهی در قرآن»، مشرق موعود، س 7، ش 25، بهار، ص 81-104.
بن طاووس، سیدعلی بن موسی بن جعفر ‏(1370). الملاحم و الفتن فی ظهور الغائب المنتظر، قم‏، شریف رضى.
سعیدی روشن، ‎محمد‎باقر (۱۳۹۳). «شاخص‎های تمدن اسلامی بر اساس آموزه‎های قرآن کریم»، آموزههای قرآنی، س 11، ج 19، بهار و تابستان، ص 61-82.
‏‫سنچولی، ‎دوست‎علی و ‎ملیحه ابویسانی (۱۳۹۷). «نقش قدرت و اقتدار سیاسی حکومت‎های اسلامی در شکوفایی تمدن نوین اسلامی»، تحقیقات بنیادین علوم انسانی، س 4، ش 12، پاییز، ص 95-116.
شریف القرشی، باقر (1417ق). حیاة الإمام المهدی، قم، ابن المؤلف.
صافی گلپایگانی، لطف‎الله (1400ق). اصالت مهدویت، قم، مسجد جمکران.
طباطبائی، سیدمحمد حسین (1374). المیزان فی تفسیر القرآن،‏ ترجمۀ سیدمحمد موسوى همدانى، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعۀ مدرسین حوزه علمیه قم.
طبرسی، فضل بن حسن (1360). مجمع البیان فى تفسیر القرآن، ترجمه علیرضا کرمی، تهران، فراهانى.
ـــــــــــــــــ (1372). مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران، ناصرخسرو.
طوسى، محمد بن حسن ‏(بی‎تا). التبیان فى تفسیر القرآن‏، بیروت‏، دار احیاء التراث العربى.
ـــــــــــــــــ (1411ق). الغیبه، قم، دار المعارف الإسلامیه.
عروسى حویزى، عبدعلى بن جمعه (1415ق). تفسیر نور الثقلین، قم، اسماعیلیان.
عیاشى، محمد بن مسعود (1380). تفسیر العیاشی، تهران، المطبعة العلمیه.
غلامی، رضا (۱۳۹۶). فلسفه تمدن نوین اسلامی، تهران، سوره مهر.
کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق (‏1407ق).‏ الکافی، تحقیق على‎اکبر غفارى و محمد آخوندى، تهران‏، دار الکتب الإسلامیه.
مجلسى، محمد باقر (1403ق). بحار الأنوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
مکارم شیرازى، ناصر (1374). تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیه.
منتظرالقائم، اصغر و زهرا سلیمانی (1388). «توسعه و تمدن‎سازی در حکومت‎های دینی»، تاریخ اسلام در آینه پژوهش، س 6، ش 4، زمستان، ص 65-84.
منتظرالقائم، اصغر و زهرا سلیمانی، نقش پیامبران ابراهیمی در تمدنسازی، ویراسته محمد رجبی، قم، دفتر نشر معارف (وابسته به نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‎ها).
نعمانی، محمد بن ابراهیم (1397ق). الغیبه، تهران، نشر صدوق.
هاشمى رفسنجانى، اکبر و دیگران (1386). فرهنگ قرآن‏، قم‏، بوستان کتاب‏.