جایگاه و نقش امام در تحقق امت ـ تمدن اسلامی (در پرتو آیۀ 47 سوره یونس)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار فرهنگستان علوم اسلامی، قم، ایران

چکیده

هدف محوری انقلاب اسلامی برپایی تمدن نوین اسلامی در دورۀ کنونی است. فهم این مهم و نقشۀ عظیم تحقق آن از ضروریات جامعۀ کنونی ما و به‎ ویژه نخبگان حوزه و دانشگاه به ‎شمار می ‎رود. برای دریافتن دقیق این موضوع باید با تدبر در آیات الهی و در پرتو مفاهیمی قرآنی همچون مدینه، امت، بلد، رسول و امام به درک دقیقی از جایگاه و نقش امام در تحقق تمدن اسلامی برسیم. ازجمله آیات الهی، آیۀ 74 سورۀ یونس «وَلِکلِّ أُمَّةٍ رَسُولٌ فَإِذَا جَاءَ رَسُولُهُمْ قُضِی بَینَهُمْ بِالْقِسْطِ وَهُمْ لَا یظْلَمُونَ» است که در آن به دو مسئلۀ اساسی دربارۀ تمدن و امت اشاره می ‎کند: نخست، براساس این آیه می‎توان به تبیین نظریۀ اجتماعی اسلام در تشکیل امت و تمدن پی برد و همان نظریۀ امامت ـ امت است. این نظریه با نظریۀ اجتماعی استیلا در جوامع پیش از مدرن و نظریۀ اجتماعی بازار در جوامع مدرن، تفاوت جوهری دارد. در این نظریه، امام رکن امت و تمدن است و حول ولایت امام و با تولی از سر محبت امت، تمدن ساخته می ‎شود. تمدن و امت بر مدار نظام اراده‎ها با محوریت ارادۀ محوری شکل می‎ گیرد که ظهور این نظام اراده‎ها را در ساحت‎های گوناگون امت می ‎توان ملاحظه کرد؛ دوم، مهم‎ترین فعل امام در امت برپایی قسط و عدل است و این یعنی پایبند شدن به تناسبات اقامۀ توحید که تنها از مسیر جریان ولایت امام و تولی انسان‎ها به آن ولایت محقق می‎شود که این مسیر درست مانند مسیر جریان ولایت الهیه و تولی به ولایت الله است. بنابراین، عدالت به معنای تحقق تناسبات جریان ولایت و تولی به امام است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The position and role of the Imam in the realization of the Ummah- Islamic civilization (in the light of verse 47 of Surah Yunus)

نویسنده [English]

  • Mostafa Jamali
Assistant Professor at the Academy of Islamic Sciences, Qom, Iran
چکیده [English]

The central goal of the Islamic revolution is to establish a new Islamic civilization in the current era. Understanding this importance and the huge plan to realize it is one of the necessities of our current society and especially the elites of the field and university. In order to understand this issue accurately, we must reach a precise understanding of the place and role of the Imam in the realization of Islamic civilization by considering the divine verses and in the light of Quranic concepts such as Medina, Ummah, Balad, Rasul and Imam. Among the divine verses, verse 74 of Surah Yunus is "Wallikl' ummah is a messenger, so if their messengers come to a dispute between them, we will not be oppressed." The verse can be used to explain the social theory of Islam in formation Ummah and civilization are realized and that is the theory of Imamat-Ummat. This theory is fundamentally different from the social theory of domination in pre-modern societies and the social theory of the market in modern societies. In this theory, the Imam is the pillar of the Ummah and civilization, and civilization is built around the authority of the Imam and through the love of the Ummah. Civilization and the nation are formed on the basis of the system of wills centered on the central will, which can be observed in the emergence of this system of wills in various fields of the nation; Second, the most important act of the Imam in the Ummah is to establish justice and justice, and this means adhering to the proportions of the establishment of monotheism, which can only be realized through the path of the Imam's wilayat and the guardianship of humans to that guardianship, which is just like the path of the divine guardianship and guardianship of God. Is. Therefore, justice means the fulfillment of the proportions of the flow of guardianship and responsibility to the Imam.

کلیدواژه‌ها [English]

  • civilization
  • monotheism
  • community
  • imam
  • justice
قرآن‎ کریم.
ابن ابی ‎جمهور، محمدبن علی‎بن إبراهیم الشَیبانی (1403ق). عَوالِی اللَّئالی العَزیزیة فی الأحادیث الدّینیة. قم، سید الشهدا†.
ابن بابویه (صدوق)، محمدبن علی (1389ق). التوحید.(هاشم حسینی، محقق). قم، انتشارات جامعۀ مدرسین.
ابن منظور، محمدبن مکرم‎بن منظور الأفریقی المصری (1410ق). لسان العرب. بیروت، دار صادر.
انصاری، مرتضی‎بن محمدامین (1415ق). کتاب المکاسب، قم. المؤتمر العالمی.
جان برنال (1380). علم در تاریخ. (اسدپور پیرانفر، مترجم). تهران، امیرکبیر.
جمعی از نویسندگان (1381). امامت پژوهی (بررسی دیدگاههای امامیه، معتزله و اشاعره). مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی‎.
حکیم سبزواری، هادی بن مهدی (1391). شرح الاسماء الحسنی. (علی شیخ‎الاسلامی، مترجم). تهران، نوید اسلام.
حکیمی، محمدرضا (1371). محمد و علی. تهران، دلیل ما
موسوی خمینی، سیدروح ‎الله (1398). المکاسب المحرمه. تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینیŠ.
موسوی خمینی، سیدروح الله (1379). صحیفۀ امام. تهران، سازمان چاپ و انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی.
سبزواری، هادی ‎بن‎ مهدی (1394). شرح اسماء الحسنی (شرح دعای جوشنکبیر). (علی شیخ ‎الاسلامی و فاطمه شیخ ‎الاسلامی، مترجمان)، قم، انتشارات نوید.
سیدرضی، محمدبن حسین (1386). نهجالبلاغه، ترجمۀ محمد دشتی، قم، بوستان کتاب.
شاه‎آبادی، محمدعلی (1380). شذرات المعارف. تهران، ستاد بزرگداشت مقام عرفان و شهادت.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1374). تفسیر المیزان. (سیدمحمدباقر موسوی همدانی، مترجم). قم، جامعۀ مدرسین.
عبداللهی، محمداسماعیل، و ناجی، حامد (1395). نگرشی تحلیلی بر مفهوم ولایت در تصوف و عرفان اسلامی. پژوهش های علوم انسانی نقش جهان، 1(3)، 75-88.
قمی، شیخ عباس (بی ‎تا). مفاتیحالجنان.
قمی، علی بن ابراهیم (1363). تفسیر قمی. قم، انتشارات دارالکتاب.
کاشف الغطا، شیخ جعفر (1420ق). کشف الغطاء عن مبهمات الشریعه الغراء. قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیه.
کلینى، محمدبن یعقوب (1381). اصول کافى. تهران، انتشارات اسلامیه.
مصطفوی، حسن (1360). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
مطهری، مرتضی (1378). قیام و انقلاب مهدیf از دیدگاه فلسفۀ تاریخ. قم، صدرا.
مطهری، مرتضی (1373). عدل الهی. قم، جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه.
میرباقری، سیدمهدی (1401). حکمت تاریخ.قم، انتشارات تمدن نوین.
میرباقری، سیدمهدی (1385). حق، حکم و تکلیف. قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
میرباقری، سیدمهدی (1389). عدالت در بستر پیشرفت دینی و تقرب الهی. خردنامۀ همشهری، (60)، 166-168.
نراقی، احمدبن محمدمهدی (1375). عوائد الأیام. قم، بوستان کتاب.
هانتینگتون، ساموئل (1378). برخورد تمدن ها و بازسازی نظم جهانی. )محمدعلی حمیدرفـیعی، مترجم). تهران، دفتر پژوهـش ‎های فرهنگی.