تمدن «عاد» از شکل‎گیری تا فروپاشی: نگاهی به نظریه تمدنی قرآن

نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم و معارف نهج‎البلاغه دانشگاه قرآن و حدیث، قم، ایران

2 دانش‎آموخته حوزه علمیه قم و دکتری تاریخ اسلام، قم، ایران

چکیده

قوم عاد در فاصلۀ پس از طوفان نوح† به‎عنوان بازماندگان این قوم، به بنیان‎گذاری تمدنی بزرگ در احقاف دست زدند. بر اساس مستندات قرآنی و متون تاریخی و ادبی، این تمدن چشم هر بیننده‎ای را به خود خیره می‎کرد. پرسش فرارو این است که تمدن عاد چه روندی را در فرازوفرود تمدنی طی کرد؟ یافته‎ها بر آن است که قوم عاد با بهره‎گیری از ابزارهای‎ گوناگون و با شناخت جغرافیا و دانش مهار طبیعت و هنر معماری، گام در مسیر تمدن‎سازی نهاد. اما ترکیبی از باورها و رفتارهایی چون ماه‎پرستی، بت‎پرستی، افول اخلاقی، و دنیاگرایی، آنها را در مسیر نابودی بر اساس سنت عذاب اقوام گناهکار قرار داد و تندبادی سوزان تنها آثاری از بناهایشان به‎ماندگار نهاد. این پژوهش با تحلیل داده‎های قرآنی-تاریخی، با پردازش «نظریه تمدنی قرآن» به مطالعه تمدن عاد می‎پردازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Civilization of Aad from Formation to Collapse: A Look at the Civilisational Theory of the Quran

نویسندگان [English]

  • Masoud Hakimian 1
  • Ahmad Fallahzadeh 2
1 PhD student of Nahj al-Balagha Science and Education, Quran and Hadith University, Qom, Iran
2 Graduated from Qom Seminary and PhD in Islamic History, Qom, Iran
چکیده [English]

A while after the flood of Noah, the people of Aad established a great civilization in Ahqaf as the survivors of these people. According to Quranic proofs and historical and literary texts, this civilization enchanted all who saw it. The question is, what process did the civilization of Aad go through in the transcendence of civilization? Findings claim that the people of Aad took steps towards civilization using various tools, the knowledge of geography, using nature and the art of architecture. However, a combination of beliefs and behaviors such as moon worship, idolatry, moral decline and materialism set them on the path to extinction according to the divine tradition of punishing sinful nations, and the fiery hurricane left behind mere ruins of their buildings. This study analyzes the Quranic and historical data and assesses the ‘Civilizational Theory of the Quran’ and the civilization of Aad.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : People of Aad
  • Civilizational Theory of the Quran
  • Static and Dynamic Civilization in the Quran
  • The City of Eram
ابن کثیر، اسماعیل بن عمر (1419ق). تفسیر قرآن العظیم، بیروت، دار الکتب العلمیه.
ابن عباس، عبدالله (1413ق). غریب القرآن فى شعر العرب، تحقیق احمد نصرالله و محمد عبدالرحیم، بیروت، مؤسسة الکتب الثقافیه.
اصفهانی، ابوالفرج (1415ق). الأغانی، دار احیاء التراث العربى‏، بیروت.
ابن سعد، محمد، الطبقات الکبرى، تحقیق محمد بن صامل سلمی، طائف،مکتبة الصدیق.
ابن سلیمان‏، مقاتل (1423ق). تفسیر مقاتل بن سلیمان، تحقیق عبدالله محمود شحاته، بیروت، دار الاحیاء التراث العربی.
الزاوی، طاهر احمد (1379). ترتیب القاموس المحیط علی طریقة المصباح المنیر و اساس البلاغه، قاهره، مطبعة الاستقامه.
ابن کثیر، اسماعیل بن عمر (1419ق). تفسیر قرآن العظیم، بیروت، دار الکتب العلمیه.
الشماع، عبدالکریم محمد باقر (2013م). «التنمیة المستدامة و ابداع تخطیط المعمار فی القرآن»، مجلة رکز داراست الکوفه، المجلد 1، العدد 31، ص 116-124.
الرکابی، فلیج کریم (2010م). «العمارة و البیئة فی القرآن الکریم»، مجلة الآداب، العدد 94، ص1-14.
الماجد، ماجد بن محمد (1425ق / 2004م)، «الفنون البلاغیة فی سورة هود»، المجلة العلمیة لجامعة الملک فیصل (العلوم الانسانیة و الاداریه)، المجلد الخامس، العدد الثانی، ص 41-111.
الویری، محسن (1394). «کارکرد تمدنی قرآن: یک بررسی مقدماتی در قلمرو تمدن پیشین اسلامی»، نقد و نظر، س 20، ش 4، ص 55-76.
بدوی، عمار توفیق احمد (2005م). مقومات الحضارة و عوامل افولها من منظور القرآن الکریم، پایان‎نامه ارشد، با راهنمایی محسن سمیح الخالدی، فلسطین، جامعة النجاح الوطنیه.
بلاذری، احمد بن یحیی (1417ق / 1996م). انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلى، بیروت، دار الفکر.
بیومی مهران، محمد (1383). بررسی تاریخی قصص قرآن، ترجمه محمد راستگو، علمی و فرهنگی.
ثعالبی، عبدالملک بن محمد (بی‎تا). یتیمة الدهر فی محاسن أهل العصر، تحقیق محمد مفید قمحیه، بیروت، دار الکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضو.
دولتی، کریم و همکاران (1393). «کشف سرزمین قوم عاد از منظر قرآن و باستان‎شناسی»، قرآن و علم، س 8، ش 14، ص137-159.
زیدان، جرجی (1922م). العرب قبل الاسلام، مطبعة الهلال.
سعیدی روشن، محمدباقر (1393). «شاخص‎های تمدن اسلامی بر اساس آموزه‎های قرآن کریم»، آموزههای قرآنی، س 11، ش 19، بهار و تابستان، ص 61-82.
سقای بی‎ریا، محمدناصر (1398). «مقایسه سنن اجتماعی تمدن‎ساز انبیا و طاغوتیان از دیدگاه قرآن»، مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی، دوره دوم، ش 2، ص 223.
ساقل، دیزیره (1995م). العرب فی العصر الجاهلی، بیروت، المداقة العربیه.
سیوطى، جلال‎الدین (1404ق). الدر المنثور فى تفسیر المأثور، قم، کتابخانه آیت‎الله مرعشى نجفى.‏
سالم محمد، محمد (2018م). «لمحات تاریخیة من القصص الاخباری و القرآنی لعاد و ثمود»، مجلة کلیات التربیه، العدد 12، ص 48.
علی، جواد (بی‎تا). المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت، دارالعلم للملایین.
ــــــــــــــ (1422ق / 2001م). المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، دار الساقی.
طبرسی، فضل بن حسن (1372). تفسیر مجمع البیان، تهران، ناصرخسرو.
ـــــــــــــ (1360). تفسیر مجمع البیان (ترجمه مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏)، ‏تحقیق رضا ستوده‏، تهران، فراهانى.‏
طبار، عفیف عبدالفتاح (1385). همراه با پیامبران در قرآن، ترجمه عباس جلالی و حسین خاکساران، قم، بوستان کتاب قم.
طباطبایی، سیدمحمد حسین (1372). المیزان فی تفسیر القرآن (بیست‎جلدی)، تهران، دار الکتب الاسلامیه.
طوسى، محمد بن حسن (بی‎تا). التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
طبری، محمد بن جریر (1387ق / 1967م). تاریخ الطبری، تحقیق محمد أبوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث.
ــــــــــــــ (1412ق). جامع البیان فى تفسیر القرآن (تفسیر الطبرى)، بیروت، دار المعرفه.
عابدینی، احمد (1378). «قوم عاد؛ سازندگان اهرام مصر»، نشریه بینات، س 6، ش 21، ص 120-131.
عبادی، منصور ابوشریعه (2019م). الأحقاف-مساکن-قوم-عاد/https://quran-m.com/.
عبدالهادی، جمال و وفاء محمد (بی‎تا). اخطاء یجب این تصحح فی التاریخ جزیرة العرب، الجزء الاول (سیرة هود و صالح و شعیب و سلیمان‰ و اصحاب الاخدود و اصحاب فیل)، دار الوفاء.
عرفه، محمود (1995م). العرب قبل الاسلام، عین الدراسات والبحوث الانسانیة والاجتماعیه.
صحاری، عوتبی (1427ق). الأنساب، تصحیح محمد احسان نص، مسقط.
فامیل روحانی، سیدعلی‎اکبر (1393). «قرآن؛ زیرساخت تمدن اسلامی»، اندیشه تمدن اسلامی، س 1، ش 1، ص84-93.
فرج‎اللهی، فرج‎الله (1387). «استقامت از هود، لجاجت از قوم»، مکتب اسلام، ش567، ص21-26.
قمى، على بن ابراهیم (1404ق). تفسیر القمی، تحقیق طیب موسوى جزائرى، قم، دار الکتاب‏.
قانع، احمدعلی (1379). علل انحطاط تمدنها از دیدگاه قرآن کریم، تهران، شرکت چاپ و نشر بین‎الملل سازمان تبلیغات اسلامی.
راوندی، قطب‎الدین (1409ق). الخرائج و الجرائح، قم، مدرسة الامام المهدی.
مدرسی، محمدتقی (1377). تفسیر هدایت، مشهد، بنیاد پژوهش‎های اسلامی آستان قدس رضوی.
موسوی همدانی، سیدمحمدباقر (1374). ترجمۀ المیزان، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزه علمیه قم.
مبلغی، احمد (1395). «دیدگاه کلام قرآن در خصوص اصل تمدن گام نخست تمدن سازی است»، خبرگزاری وصال، دسترسی در: http://vasael.ir/fa/news/4366.
مسعودی، علی (1409ق). مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق اسعد داغر، قم، دار الهجره.
مصطفوی، حسن (1380). تفسیر روشن، تهران، مرکز نشر کتاب.
مقریزى، احمد بن على (1427ق). المقفى الکبیر، تحقیق محمد یعلاوى، بیروت، دار الغرب الاسلامی.
مکارم شیرازی، ناصر (1375). تفسیر نمونه، تهران، انتشارات دار الکتب الاسلامیه.
همایون، محمدهادی (1394). «ملک عظیم: مهدویت و تمدن در قرآن کریم»، مشرق موعود، س 9، ش 44، ص 5-21.
یعقوبی، احمد (بی‎تا). تاریخ الیعقوبى، بیروت، دار صادر.
Elmaz, Orhan (2017). A Paradise in the Desert: Iram at the Intersection of One Thousand and One Nights, Quranic Exegesis, and Arabian History: https://brill.com/view/book/edcoll/ 9789004357617/B9789004357617_027.xml