واکاوى وجوه ارتباط و اشتراک حج و تمدن نوین اسلامی در اندیشۀ آیت الله خامنه ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار تاریخ و تمدن اسلامی جامعة المصطفی العالمیه، قم، ایران

چکیده

حج به عنوان آیین دینی جامع و دارای ویژگی های منحصربه فرد، ظرفیت بالایی برای ایفای نقش در تمدن اسلامی داشته و دارد. در منظومۀ فکری مقام معظم نمونۀ جامعۀ » رهبری حج دارای جایگاه ویژه ای است؛ به گونه ای که ایشان حج را می دانند. این تشبیه و تمثیل خاص، این « اسلامی برتر و تمدن نوین اسلامی پرسش را مطرح می کند که چه نسبتی بین این دو وجود دارد. به بیان دیگر، چه ویژگی ها و مؤلفه هایی در حج وجود دارد که چنین ظرفیت و قابلیتی را بدان می بخشد؟ در نوشتار حاضر تلاش شده است با کاوش در اندیشۀ حضرت آیت الله خامنه ای و با روش توصیفی و تحلیلی، به پرسش فوق پاسخ داده شود. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که در میان ویژگی های متعدد حج، سه ویژگی اساسی جامعیت، انسجام بخشی و غیریت سازی نقش بسیار مهمی در تمدن سازی دارند. مهم ترین ویژگی مشترک حج و تمدن نوین اسلامی، جامعیت و تقارن ابعاد مادی و معنوی این دو است. تجلی معنویت در عالی ترین شکل آن، در کنار ابعاد و منافع مادی حج، آن را به نمونه ای از جامعۀ آرمانی اسلامی تبدیل کرده است. در کنار این ویژگی، انسجام بخشی حج که در تمام اجزای حج جریان دارد و غیریت سازی که به طور خاص در برائت متجلی می شود، به علاوه ویژگی های متعدد دیگر، ظرفیت تمدنی بالایی به حج بخشیده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Exploring the Communal and shared Aspects of Hajj and Modern Islamic Civilization in the Thought of Ayatollah Khamenei

نویسنده [English]

  • Sayyed Reza Mahdinejad
Assistant Professor of History and Islamic Civilization, Al-Mustafa Al-Alamiya University, Qom
چکیده [English]

Hajj, as a comprehensive religious rite with unique characteristics, had a high capacity to play a role in Islamic civilization and has it now. Hajj has a special place in the intellectual system of the Supreme Leader. He considers Hajj to be “an example of a superior Islamic society and a new Islamic civilization.” This particular analogy raises the question about the relationship between these two phenomena. In other words, what are the characteristics and components of Hajj that give it such a capacity? Exploring the thought of Ayatollah Khamenei and using a descriptive-analytical method, the article attempts to answer those question. The findings of this study indicate that among the innumerous features of Hajj, the three basic characteristics of comprehensiveness, shaping cohesion and otherness play a very important role in making civilization. The most important common feature of Hajj and modern Islamic civilization is the comprehensiveness and symmetry of the material and spiritual dimensions of the two. The manifestation of spirituality in its highest form, along with the material dimensions and benefits of Hajj, has made it an example of an ideal Islamic society. In addition to this feature and many other features, the cohesiveness of Hajj, which is present in all components of Hajj, and the otherness, which is especially manifested in hating enemies of Islam (Barat), have given Hajj a high capacity of civilization.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ayatollah Khamenei
  • Hajj
  • Modern Islamic Civilization
  • Comprehensiveness
  • Cohesiveness
  • Otherness
قرآن کریم.
ابن خلدون، ابوزید عبدالرحمن بن محمد(1366)،مقدمه، ترجمه محمد پروین گنابادی، تهران: انتشارات علمی.
اشپنگلر، اسوالد، ‌فلسفۀ سیاست،‌ تهران : وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1369.
بارنارد، فردریک م.(1373)، نظریه‌های فرهنگ و تمدن در عصر جدید، ترجمۀ محمدسعید حنایی کاشانی، در نامۀ فرهنگ، تابستان و پاییز 1373، ش14 و 15.
بن نبی، مالک(2002)، مشکلة ‌الافکار فی العالم الاسلامی، ترجمۀ عمر مسقاوی،دمشق: دار الفکر.
تافلر، الوین‌ و ها‌یدی تافلر(1374)، به‌سوی تمدن جدید: تفکر سیا‌سی‌ در موج‌ سوم‌، ترجمۀ محمدرضا جعفری، تهران: سیمرغ.
جعفری، محمد تقی(1390)، ترجمه و تفسیر نهج البلاغه،تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار علامه جعفری.
خمینی، روح الله(امام)، صحیفه امام ،تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، 1368.
خامنه­ای، سید علی(مقام معظم رهبری)، پیام به کنگره عظیم حج ،14/4/ 1368، در khamenei.ir و Leader.ir.
------، متن حکم انتصاب حجت‌الاسلام محمد محمدی ری‌شهری به نمایندگی ولىّ‌فقیه و سرپرستی حجاج ایرانی، 6/2/۱۳۷۰.
------،پیام به کنگره عظیم حج، 26/3/1370.
------،سخنرانی در دیدار کارگزاران حج‌، 8/2/1372.
------ ، پیام به حجاج بیت الله الحرام،6/3/1372.
------،سخنرانی در دیدار کارگزاران حج،31/1/1373.
------،سخنرانی در دیدار کارگزاران حج،13/12/1376.
------ ، سخنرانی در دیدار کارگزاران حج،26/11/1378.
------ ،سخنرانی در دیدار کارگزاران حج،25/10/ 1381.
------ ، سخنرانی در دیدار کارگزاران حج، 30/9/1383.
------،سخنرانی در دیدار کارگزاران حج‌،4/8/ 1388.
------،سخنرانی در دیدار کارگزاران حج‌، 17/7/1389.
------، سخنرانی در دیدار جوانان استان خراسان شمالی، 23/7/1391.
------، سخنرانی در اجلاس جهانی علما و بیداری اسلامی،9/2/۱۳۹۲.
------،سخنرانی در دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی،19/9/۱۳۹۲.
------،سخنرانی در دانشگاه افسرى و تربیت پاسداری امام حسین علیه‌السلام،31/2/۱۳۹۳.
------،سخنرانی در دیدار جمعى از دانشجویان،20/4/۱۳۹۴.
------،سخنرانی در دیدار مسئولان نظام و میهمانان کنفرانس وحدت اسلامى‌، 8/10/1394.
------،پیام به کنگره‌ی عظیم حج، 4/2/1375.
------،سخنرانی در دیدار اقشار مختلف مردم،11/5/۱۳۹۵.
------، سخنرانی در دیدار روسای دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها، مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری،20/8/ ۱۳۹۴.
------، سخنرانی در دیدار کارگزاران حج،12/4/۱۳۹۸.
------، سخنرانی در دیدار جمعی از موکب‌داران عراقی،27/6/۱۳۹۸.
------،بیانیه گام دوم انقلاب خطاب به ملت ایران،22/11/۱۳۹۸.
طباطبایی،سید محمد حسین(1374)، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمۀ سید محمد باقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طبرسی،فضل بن حسن(1377)، تفسیرجوامع الجامع، تهران: دانشگاه تهران.
کوش، دنی(1381)، مفهوم فرهنگ در علوم اجتماعی، ترجمۀ فریدون وحیدا،تهران: سروش.
لوبون، گوستاو(1378)، تمدن اسلام و عرب، ترجمه سید محمد تقی فخر داعی گیلانی،تهران،مجلس ملی.
مکارم شیرازی، ناصر و دیگران(1374)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
یوکیچی، فوکوتساوا (1379)، نظریۀ تمدن، ترجمۀ چنگیز پهلوان،تهران: گیو.